Verslag werkgroepvergadering 10 maart 2025: Het Ambacht van den Eijzeren in Brunssum en podcasts

Op maandag 14 april hield de werkgroep van de Stichting Historische Kring Het Land van Herle de maandelijkse vergadering.

Rondje langs de velden

Er zijn plannen om het boek 2000 jaar Heerlen dat een aantal jaar geleden verscheen opnieuw uit te geven. Het moet gereviseerd en uitgebreid worden en, wat belangrijker is, geannoteerd worden. Er is een projectgroep mee aan de slag gegaan. Een en ander moet nog financieel rondgebreid worden.

Servie Broers meldt dat hij voor de Culturele wandelingen in Brunssum graag meer jong publiek wil trekken. Hij vraagt om input over hoe dit aan te pakken. Geopperd wordt om contact op te nemen met middelbare scholen in de regio Brunssum. Veel scholen hebben projecten waar deelname aan een culturele wandeling goed in zou passen.

Emile Ramakers is met oud-bisschop Frans Wiertz nog steeds bezig met het bestuderen van de brieven van een oudtante van Wiertz. Zij stuitten daarbij op interessante zaken. Dit lijkt ons een mooi project om t.z.t. te verwerken in een publicatie.

Na deze rondgang was de beurt aan werkgroeplid Servie Broers die een tweetal onderwerpen wil aanstippen: Het IJzeren ambacht in Brunssum en een modern medium: de podcast.

Moderne mythe? Het ambacht van den Eijzeren in Brunssum

Sinds de publicatie van het boek van pastoor Moonen Brunssum de eeuwen door, kennen we het verhaal van het zogenaamde Ambacht van de Eijzeren dat eind achttiende eeuw in Brunssum bestaan zou hebben. Op zich past dit verhaal goed in opvattingen over de ontwikkeling van huisnijverheid op het platteland, buiten de steden en hun gilde-voorschriften in de achttiende eeuw. Probleem is echter dat het hele verhaal is op maar één  bron gebaseerd, het boek van pastoor Moonen uit 1952 waaruit in later jaren geciteerd werd. Wat is er waar en wat weten we zeker over dat Ambacht en Brunssum in de achttiende eeuw? 

Brunssum in de 18e eeuw

Feit is dat er heel weinig bekend is over Brunssum in de 18^e eeuw. Het dorp is terug te vinden op de Ferrariskaarten vervaardigd  tussen 1771 en 1778 in opdracht van keizerin Maria Theresia en de iets jongere Tranchotkaarten gemaakt tussen 1802 en 1807 op last van Napoleon.

Brunssum rond 1866 (Bron: Kuyper Gemeente Atlas op www.invroegertijd.nl)

Voor het onderwerp het ‘Het Ambacht van den Eijseren van Brunssum’  baseert Moonen zich op een stukje in de Maasgouw dat op haar beurt afkomstig zou zijn uit een calendrier; een soort almanak. Brunssum was in de 18^e eeuw als onderdeel van de Zuidelijke Nederlanden ingelijfd bij Oostenrijk. Gedurende meer dan een halve eeuw zou Brunssum het centrum van een bloeiende industrie en handel geweest zijn onder de naam ‘Ambacht van den Eijzeren’. Op enig moment zouden er in totaal 543 arbeidskrachten werkzaam zijn geweest en in het midden van de achttiende eeuw zou er alleen al in Brunssum jaarlijks circa 200.000 pond ijzer verwerkt zijn. In 1796 was het ‘Ambacht van den Eijzeren’ zo goed als verdwenen. Brunssum had toen 672 inwoners boven de twaalf jaar waaronder slechts twee smeden en een slotenmaker.

Klopt dat wel?

Naar deze gegevens kijkend kan kunnen we ons om een aantal redenen afvragen of klopt. De genoemde cijfers stroken bijvoorbeeld niet met het aantal inwoners in die tijd. Verder was de infrastructuur in en rondom Brunssum van dien aard dat deze de aan- en afvoer van de grondstoffen c.q. eindproducten niet toeliet. Mogelijk heeft pastoor Moonen dit verhaal klakkeloos ergens uit overgenomen. Kijkend naar de cijfers lijkt het er het meest op dat het een fantasieverhaal, een almanakverhaal is. In de bekende bronnen is er niets over te vinden. Het zou mogelijk wel een verhaal over een andere plaats kunnen zijn met een naam die op ‘Brunssum’ lijkt? Om hier achter te komen zullen oude almanakken moeten worden bekeken en de zal de desbetreffende tekst in de context bekeken moeten worden. Wordt misschien nog vervolgd?

Modern medium: de podcast 

De podcast is een inmiddels bekende manier van informatie samenvatten en verspreiden. Ze zijn er in alle soorten, vormen en kwaliteiten, van diepgravende documentaire reeksen tot speelse causerieën over van alles en nog wat, tot volkomen onzinnige kletspraat. Een podcast lijkt op een ouderwetse radioreportage met dat verschil dat deze op elk gewenst moment via internet opgevraagd kan worden. Je kunt er naar luisteren terwijl je wandelt, autorijdt of aan werk bent. Ze zijn beschikbaar in het Nederlands maar er zijn ook heel goede Duitse, Engelse podcasts te vinden. Ook voor historici zijn er goede podcasts. Hieronder een paar aanraders.

Podcasttips

De schaduw van Brunssum (Kai en Iris Bloemers)
Om te beginnen de grootste aanrader. In de familie van Kai en Iris Bloemers uit Oss is weinig bekend over het oorlogsverleden. Tijdens een familiereünie ontdekken ze dat hun overgrootvader, opa  Wiel die destijds in Brunssum woonde, ‘fout’ was in de oorlog. In ‘De schaduw van Brunssum’ onderzoeken ze hun familiegeschiedenis en onthullen ze geheimen die meer dan 80 jaar verborgen bleven. Wat waren de gevolgen van de oorlog voor hun familie? Deze podcast wil niet alleen hun familieverhaal verkennen maar ook de donkere kanten van de geschiedenis onder de aandacht brengen gezien door de ogen die aan de kant van de bezetter stonden. https://podcastluisteren.nl/pod/De-Schaduw-van-Brunssum

Broer en zus Kai en Iris Bloemers uit Oss

Alexine Tinne, een drieluik
Ter ere van de voorstelling de tentoonstelling Alexine Tinne, fotograaf – haar wereldbeeld heeft het Haags Historisch Museum een driedelige podcast gemaakt over het bijzondere leven van Alexine Tinne. Met de hulp van bekende actrices zoals Jennifer Hofman en Anna Drijver wordt het leven van deze 19e-eeuwse fotograaf en ontdekkingsreizigster tot leven gebracht. Beschikbaar op Spotify

De plantage van onze voorouders (NPO Radio 1/VPRO)
In deze podcast gaat Maartje Duin op zoek naar het slavernijverleden van haar familie die in 1863 eigenaar was van een suikerplantage in Suriname. Maartje raakt al snel geconfronteerd met de manier waarop haar familie rijk is geworden, welke geheimen er in de geschiedenis van haar familie schuilen en nog veel meer. Een confrontatie met racisme, privileges en slavernij. Beschikbaar op Spotify en VPRO

Het verloren hoofd
In deze bijzondere podcast van de NPO stuurt Donald Tick, die al jaren naar het vermiste hoofd van een Indonesische vrijheidsstrijder zoekt, twee journalisten op een missie. Mathijs de Groot en Nienke Zoetbrood gaan op zoek naar het vermiste hoofd en komen ondertussen allerlei dingen tegen over ons koloniaal verleden. Beschikbaar op npo, Google Podcasts en iTunes

Berlijn, het verhaal van de muur (Piet de Moor, Karen Billiet)
In deze podcast gaan Piet de Moor en Karen Billiet op pad in Berlijn om inwoners te spreken over hun leven voor en na 1989. Nu, 31 jaar geleden lijkt de muur niet meer dan een fascinerend monument. Maar de gevolgen van de val zijn nog altijd voelbaar in de stad. Beschikbaar op Klara.be

De Bourgondiërs (Bart Van Loo)
In deze podcast vertelt Bart Van Loo over de middeleeuwen. Hij neemt de luisteraars mee op sleeptouw door brandstapels, de pest, ridders, Jeanne d’Arc en meer. Van Loo richt zich tevens ook op onze geschiedenis en komt erachter dat Nederland een Bourgondische uitvinding is! Beschikbaar op Apple Podcasts, Google Podcasts en Spotify

Oorlog op de Flank (David Lucieer)
In deze podcast wordt het militaire verhaal van de bevrijding van Nederland door David Lucieer vertelt. De afleveringen gaan over D-day tot aan de nasleep van de oorlog. De podcast is gemaakt in opdracht van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. Interessant en kort maar krachtig is de afleveringenduren maar ongeveer 40 minuten. Beschikbaar op Apple Podcasts en Spotify

Mysterieus België
In deze podcast van Patrick Bernauw duik je in de mysterieuze verhalen van België. Bernauw vertelt over sagen, mythen, feiten en fictie, legenden en historische mysteries. Deze podcast brengt een dosis adrenaline en spanning met zich mee. Beschikbaar op radio-België, Apple Podcasts

Geschiedenis van het Romeinse Rijk (M. Zanetta)
In deze podcast word je meegenomen op reis door het Romeinse Rijk. De podcast beschrijft onder andere onderwerpen zoals de val van het West-Romeinse Rijk, Romulus, Julius Caesar, Augustus en nog veel meer. Ook dit is een podcast met redelijk korte aflevering van 18-35 min. Erg informatief en prettig verteld. Beschikbaar op Apple Podcasts, Spotify en Google Podcasts

Het Spoor Terug
In deze podcast worden wekelijkse afleveringen van een half uur geplaatst. In de afleveringen hoor je vooral veel over onze vaderlandse geschiedenis aan de hand van getuigenverslagen. De podcast valt onder de VPRO en ovt en deelt daarom ook afleveringen van bijvoorbeeld ‘De plantage van onze voorouders’. Deze podcast biedt voor elk wat wils. Beschikbaar op npo en Spotify

Open Geesten
In deze podcast van de Universiteit Leiden wordt de vaak vergeten positie van vrouwen in de geschiedenis belicht. In een driedelige reeks vertellen historici Joost Welten, Evelien Walhout en Nadia Bouras over hun onderzoek en de manier waarop zij de geschiedenis een plek geven in de hedendaagse maatschappij. Te beluisteren via Spotify, Apple Podcasts en de website van de faculteit geesteswetenschappen.

Dankjewel Servie voor deze interessante bijdragen!