Tijdreizen achter de laptop: verschuif het balkje en zie de arbeidershuisjes rond 1910 aan de rand van Roermond ontstaan

Bron: De Limburger, 1 mei 2023 door Hans Straus

Ga naar Aezel.eu en klik door de tijd in een online database die op termijn gegevens van het kadaster, burgerlijke stand, kerkregisters, volkstellingen en bevolkingsregisters bundelt. Dit is mogelijk dankzij de inzet van tweehonderd, veelal Limburgse, vrijwilligers.

Op zolder bij het Roermonds gemeentearchief, bij cultuurtempel De Domijnen in Sittard en achter privébureautjes in heel Limburg en daarbuiten zitten al sinds 2009 vrijwilligers gortdroge gegevens in te tikken en kaarten te scannen. Ze zijn actief voor Aezel Projek: Archief voor Erfgoed van Zuid-Nederlandse Eigendommen en Leefgemeenschappen.

Martin Pfeifer kwam in 2009 in Sittard met het idee en inmiddels werken partners vanuit heemkundeverenigingen en archieven in Nederlands en Belgisch Limburg samen aan een bundeling van historische data uit authentieke bronnen. Bronnen die dus online in te zien zijn.

Tekening van de Munsterkerk rond 1800 door Wim Luinge naar historisch materiaal. Op Aezel.eu gekoppeld aan het topic Munsterkerk.  
© Wim Luinge

Softwaredeskundige Harrie Bär uit Roermond en voormalig voorzitter Geert van der Varst van Monumentenwacht – bestuursleden van Aezel – melden trots dat de kadastergegevens van heel Limburg nu zo goed als ingetikt zijn. Bär: „Voor wat het jaar 1842 betreft. Dat jaartal geldt als ijkpunt omdat vanaf dat jaar de gegevens compleet en maatecht beschikbaar waren.”

Proef

Alleen voor Roermond zijn bij wijze van proef nu al de kadastergegevens met daaraan gekoppeld de authentieke kaarten van 1842 tot en met 2015 ingevoerd. Dit was monnikenwerk, maar het geeft een goed beeld van wat er in de toekomst voor heel Limburg mogelijk is.

Interface van de website met rechts de schuif voor de ontwikkeling in de tijd.  © AEZEL

Bär laat het op een groot computerscherm zien: ga via een muisklik met een digitaal schuifje (zie afbeelding) naar rechts en het jaartal springt vooruit. Meteen zie je op de kaart de bebouwing groeien. Zo reis je digitaal door de tijd. Je ziet de stad voor je ogen veranderen als bijvoorbeeld in 1910 de Industriële Revolutie goed doorzet en het aantal arbeiderswoningen aan de rand van de stad toeneemt.

En dan gaat het nog maar alleen over kadastrale gegevens met betrekking tot eigendom in verleden en heden. Van der Varst: „In feite is de website met daarin nu zeven terabyte aan gegevens een kapstok waaraan we steeds nieuwe data hangen. Vandaar ook dat we nu de publiciteit zoeken. Vrijwilligers brengen bij ons de data in, met zoveel nog in te kloppen gegevens hebben we meer handjes nodig. Tweehonderd mensen hebben we nu, dat is bij lange na niet genoeg”.

Jaloers

Desondanks is het Aezel Projek in Limburg volgens Bär en Van der Varst een voorbeeld voor heel Nederland. „Men kijkt jaloers naar onze vrijwilligerspoule.” Hoe ze daar aan zijn gekomen? „Mond-tot-mondreclame. Lezingen geven bij heemkundeverenigingen en de mogelijkheden van deze database voor genealogisch en ander wetenschappelijk onderzoek blijven benadrukken.”

Voor wie gewend is om voor een stamboomonderzoek naar het gemeentearchief af te reizen en door boeken te spitten, gaat met Aezel inderdaad een wereld open. Denk weer even terug aan die kapstok voor bronnen en neem dan bijvoorbeeld de Munsterkerk (afbeelding) in Roermond. In de toekomst is het mogelijk om op de website van het project van en voor gebruikers de voormalige abdijkerk van alle virtuele kanten aan te vliegen. Thuis achter de laptop.

Zijn er ooit tekeningen van gemaakt? Ansichtkaarten? Verhalen over geschreven, foto’s gemaakt en eigendomsaktes met namen van verschillende eigenaren door de tijd heen verschenen? Straks is dat allemaal in te zien, gekoppeld binnen dat ene onderwerp in die ene database Aezel.eu. Nou zijn eigenaren bij een kerk niet zo moeilijk te achterhalen, maar hoe zit dat met uw woonhuis, of dat van opa en oma? Wie heeft daar in het verleden gewoond en hoe groot was de bijbehorende kavel destijds? Hoe ziet dat er op de oude, originele kaarten uit? Eén klik op een grafperceel op het Aaje Kirkhaof en je weet wie er nu in liggen en ooit gelegen hebben.

Interesse

„Kijk, af is zo’n database nooit”, zegt Bär. „Maar we zetten forse stappen nu. De techniek kan enorm grote hoeveelheden data aan, nu is het zaak mensen te blijven interesseren voor het invoeren ervan. Ik geloof dat er in het gemeentearchief van Roermond zo’n 3,8 kilometer aan archieven ligt en in heel Limburg zelfs 35 kilometer…”